 |
De eerste tent
voor Rubáiyát is klaar bij de
afsluiting van de tentoonstelling 'Progress in beeld'werk op meerdere locaties:
in eigen atelier (december 2007)
in Arti et Amicitiae (januari 2008)
toren in de Haagse Kunstkring (maart 2008)
kleine Kringbank en ander werk in Bergen (april 2008)
'toren voor de viool' (juni 2008 Burgh-Haamstede)
'Rubáiyàt in Groningen' (augustus 2010)
De muziek voor trommels, trombone, cello, klarinet, basklarinet, gitaar en kinderkoor en -solisten wordt tijdens de repetities in de ruimte met tenten opgenomen op film. Na de montage wordt de film geprojecteerd op de wanden van de ruimte, maar ook in en op de tenten. In de filmmontage worden ook andere beelden die worden geassocieerd met de gedichten verwerkt . De verschillende fragmenten worden aangestuurd door de bezoeker die door het passeren van een elektronisch oog de beelden en geluidsopnames laat beginnen. De bezoeker stuurt zelf de diverse projectie apparatuur en CD-spelers aan en bepaalt met de route die hij kiest in dit landschap, vorm en volgorde van klank en beeld.
De samenwerking tussen een beeldend kunstenaar en een componist vooronderstelt dat het beeld en de muziek elkaar nodig hebben en versterken. Beeld en geluid kunnen niet zonder elkaar en zijn gelijke partners: de muziek wordt geen achtergrond voor een decor, en de installatie wordt geen decor bij een concert.
Het verschil tussen beide zit hem in de tijdsbeleving. Tijdens het luisteren naar muziek maakt het publiek een ontwikkeling mee. De componist bepaalt hoe lang het stuk duurt en bij een uitvoering van het stuk zit men in de zaal en luistert. In scherp contrast daarmee staat het beeld van de kunstenaar stil, en de toeschouwer is vrij om hier lang of kort bij te verpozen. Ook bij een videoprojectie is de kijker vrij om de film wel of niet uit te kijken. Muzikanten zien spelen, maakt naar muziek luisteren tot een bijzondere belevenis. Als een uitvoering als projectie in een beeld plaatsvindt versterken de twee elkaar.
De kwatrijnen van Omar
Khayyam
Voor de productie Rubáiyát willen we een keuze maken uit een aantal
Nederlandse vertalingen. Tot nog toe hebben we gekozen voor de
vertalingen van J.H.Leopold (1911), W.Blok (1997) en Chr. van Balen
(1910). Die staan hieronder. Daarnaast zijn er ook nog een paar uit
de jaren '30 en '40, van H.W.J.M.Keuls (1941), Willem de Mérode
(1931) en Frits Pijl (1937-1947). Er bestaat ook een vertaling van
Johan van Schagen uit 1995.
J.H. Leopold (1911):
Tentmaker, zie, uw lichaam is een tent,
den Sultan ziel tot een kort logement.
De vorst vertrekt; straks vouwt het linnen op
de dood en geen, die nog de standplaats kent.
Het eerste groeien aan den waterkant
hoewel herkent het zinnende verstand
dons van een cherublip daarin en waas
van kinderwangen in de jonge plant.
De liefste naderde, mijn zinnen weken;
een hart, dat sprak; een mond, die niet kon spreken.
O fel verdorsten, wreed martyrium
tusschen de murmelende waterbeken.
Goud en veel koper als een klokkespijs
goot eens de Maker is mijn vormmatrijs
naar Zijnen dunk. Wie is er dan aansprakelijk,
wanneer de klok nu klinkt op hare wijs?
De wereld gaat en gaat, als lang na dezen
mijn roem verging, mijn kennis hooggeprezen.
Wij werden vóór ons komen niet gemist,
na ons vertrek zal het niet anders wezen.
In dezen kring van komen en van gaan
is Alif niet, noch Ya te verstaan,
en niemand, die beseft, van waar verscheen,
naar waar verdween de vreemde karavaan.
W.Blok:
In dit heelal: Waarom? Vanwaar? We weten 't niet
gelijk het water stroomt of het nu wil of niet
en weer eruit, als wind over het woeste land,
-geen weet precies waarheen- of hij nu wil of niet.
Als wij voorbij de Sluier zijn gegaan,
zal lang, heel lang, de wereld nog bestaan
en ons vergeten zijn. Wat trekt de zee zich
het plonzen van een kiezelsteentje aan?
Als dus tenslotte de Engel met de Drank
der duisternis je treft bij de oeverbank,
het glas heft en je vraagt met ziel en lippen
te drinken - huiver niet, maar zeg hem dank.
Van wijsheid zaaide ik met hen, het zaad;
met eigen handen wrocht ik, vroeg en laat
En dit was heel de winst die ik mocht oogsten
Als water kwam wie nu als wind weer gaat
Chr.van Balen (1910):
Ontwaakt! De morgen drijft in wilde jacht
De sterren langs den koepel van den nacht.
En ziet: de jager van het oosten trof
Des sultan's toren met zijn stralenpracht.
Want hoe z' ook diskuteeren in hun waan:
Een Poppenkast is 't rnenschelijk bestaan,
Die helder door de zon beschenen wordt,
En waar we als schimmen heen en weder gaan.
